|
HISTORIA
Nazwę "Germania" nadał pierwotnym mieszkańcom ziem niemieckich rzymski historyk Tacyt. Pierwsi Germanie byli myśliwymi i zbieraczami. Prawdopodobnie około 2300 roku p.n.e. osiedlili się w rejonie Dunaju, gdzie dotarli w swej wędrówce na zachód i południe z pierwotnych siedzib w Azji i północno-wschodniej Europie. Pierwsi przybysze, pochodzenia celtyckiego, zajmowali sie uprawą ziemi, hodowlą bydła i wymianą handlową ze śródziemnomorskimi sąsiadami, zapoczątkowali górnictwo miedzi i cyny, a także wytwarzanie naczyń i ozdób z brązu. Późniejsi przybyli najprawdopodobniej z terenów dzisiejszej południowej Rosji, osiedlili się na terenach obecnych północnych i środkowych Niemiec. Zapoczątkowali stosowanie żelaza, udoskonalili metalowe narzędzia i broń, w końcu wchłonęli ludy celtyckie, które wcześniej wykształciły kulturę brązu. Plemiona germańskie osiadły wzdłuż północno-wschodniej granicy cesarstwa rzymskiego i stały się najbardziej zaciekłym wrogiem imperium. Niemiecki mit o powstaniu narodu wiąże się ze słynnym zwycięstwem nad rzymskimi legionami odniesionym w 9 roku n.e. przez Arminiusza, wodza germańskiego plemienia Cherusków, podczas bitwy w Lesie Teutoburskim. W miarę chylenia się potęgi Rzymu ku upadkowi germańskie plemiona zdobywały coraz większą przewagę, aż w końcu opanowały Rzym w 476 roku. Państwo Franków W VI i VII w. zachodnia część Germanii została podbita i włączona do państwa Franków. W I poł. VIII w. benedyktyński mnich, anglosas Winfryd-Bonifacy chrystianizował Germanów. W 755 poniósł męczeńską śmierć i niedługo potem został wyniesiony na ołtarze. Frankowie zbudowali w Germanii organizację państwową i kościelną z ośrodkami (arcybiskupstwami) w Akwizgranie, Moguncji, Kolonii i Hamburgu. W 768 królem Franków został Karol Wielki. Ten wybitny władca po długich wojnach saskich (779-804) włączył do swojego państwa pozostałą część Germanii. Cesarstwo Karola Wielkiego rozciągało się od Pirenejów po Saksonię. W 800 roku otrzymał w Rzymie z rąk papieża Leona III koronę Świętego Cesarstwa Rzymskiego. Nowa linia "rzymskich" cesarzy, której dał początek, przetrwała ponad tysiąc lat. W wyniku podziału dziedzictwa Karola Wielkiego dokonanego w Verdun w 843 r. przez jego wnuków, wschodnią część państwa (do której po 887 roku przyłączono Lotaryngię) otrzymał Ludwik Niemiecki. Jego dzielnica była zaczątkiem odrębnego królestwa, zwanego później niemieckim. Po jego śmierci (876) państwo rozpadło się na kilka luźno związanych ze sobą księstw. Jeden z synów Ludwika - Karol Otyły zjednoczył dawne państwo Franków (na krótko), zdołał w 881 r. koronować się na cesarza, jednakże jego nieudolne rządy doprowadziły do detronizacji (887). Śmierć ostatniego przedstawiciela dynastii karolińskiej w Niemczech, Ludwika III Dziecięcia (911 r.) spowodowała przekształcenie dziedzicznej korony niemieckiej w elekcyjną. Plemienni książęta przekazali władzę Konradowi I (911-918). Po śmierci Konrada w 918 r. do władzy doszła saska dynastia Ludolfingów (panująca 919-1024). Pierwszym królem z tej dynastii był Henryk I Ptasznik (919-936). Umocnił on władzę królewską i zapoczątkował ekspansję niemiecką na ziemie słowiańskie, leżące na wschód od Łaby. Kontynuatorem tej polityki był jego syn, Otto I Wielki. Tłumił on powstania Słowian, zakładał na ich ziemiach marchie i podporządkowywał niemieckiej organizacji kościelnej. Pokonał również najeźdźców węgierskich w bitwie na Lechowym Polu (955 r.). W 962 r. Otton I odnowił w Rzymie godność cesarza rzymskiego i związał ją trwale z królestwem niemieckim. Powstało Święte Cesarstwo Rzymskie obejmujące na stałe ziemie Królestwa Niemieckiego i Księstwa Czeskiego oraz Królestwo Italii, od 1034 r. również Królestwo Burgundii, a przejściowo także Księstwo Polskie, Księstwo Węgierskie, Księstwo Danii i Księstwo Chorwacji. Za Ottona chrzest przyjął polański książę Mieszko I (960-992), który złożył mu hołd lenny z ziemi lubuskiej i Pomorza Szczecińskiego. Umierając Otton pozostawił całą władzę swemu pierworodnemu synowi Ottonowi II (973-983). Następnymi władcami byli Otton III (983-1002) i Henryk II (1002-1024), za czasów ich panowania umocniło się królestwo polskie. Książęta północno- i wschodnioniemienccy zainicjowali ponowną ekspansję na tereny zachodniosłowiańskie. Towarzyszyła jej kolonizacja chłopów niemieckich na obszarach pozyskanych w wyniku przesiedleń ludności słowiańskiej. W migracjach na wschód brali również udział mieszczanie i kupcy niemieccy, którzy osiedlali się głównie w Polsce i na Węgrzech. Znaczną rolę w ekspansji odegrał hanzeatycki związek miast. Zasługą Hanzy był podbój i kolonizacja Inflant, popieranie polityki niemieckich zakonów: Kawalerów Mieczowych i Krzyżaków. Kolejni władcy niemieccy mocno angażowali się w sprawy włoskie (rywalizacja z papiestwem o prymat w świecie chrześcijańskim, walka o sukcesję sycylijską), tracąc swą silną pozycję w Niemczech. Fryderyk II, starając się o zapewnienie swej dynastii dziedzicznej korony niemieckiej i cesarskiej, poszedł na daleko idące ustępstwa wobec książąt Rzeszy. Przyznał im prawa suwerenne w dziedzicznych księstwach i w praktyce przyczynił się do rozwoju partykularyzmu politycznego w Rzeszy. Po śmierci Fryderyka w 1250 r. nastąpiło osłabienie gospodarki niemieckiej oraz wzrost wpływów magnackich rodów Habsburgów i Luksemburgów. Konflikty między książętami doprowadziły do zaniku wyraźnego przywództwa w Cesarstwie. Postępujące rozdrobnienie cesarstwa podkreśliła Złota Bulla cesarza Karola IV wydana w 1356. Bulla ustalała sposób wyboru panującego w Niemczech oraz wyznaczała skład kolegium elektorskiego. W praktyce legalizowała istnienie siedmiu niezależnych państw Rzeszy, luźno związanych niemiecką koroną królewską bądź cesarską. Reformacja i wojna trzydziestoletnia Podział i rozbicie polityczne Niemiec najbardziej uwidoczniło się w okresie reformacji. W 1517 roku augustiański mnich, a równocześnie doktor teologii na Uniwersytecie w Wittenberdze, Marcin Luter, przedstawił 95 tez przeciwko nadużyciom panującym w Kościele. Publicznie zaprotestował przeciwko sprzedawaniu odpustów, czyli absolucji za grzechy, których odpuszczanie zarezerwowane było wyłącznie dla papieża. Jego sprzeciw odbił się echem w wielu północnoniemieckich księstwach, z których część przyjęła religię luterańską. Wkrótce interesy polityczne, gospodarcze i religijne stały się współzależne. W następnym stuleciu wśród elektorów Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego powstał głęboki podział na obozy katolików i protestantów. Bunt czeskiej szlachty przeciwko proponowanemu przejęciu tronu czeskiego przez Ferdynanda ze Styrii, kuzyna cesarza Macieja Habsburga, doprowadził do szerszego konfliktu. W następnym roku Ferdynand został cesarzem, a wojna trzydziestoletnia (1618-1648), która wskutek tego wybuchła, objęła Niemcy, Austrię, Szwecję, Niderlandy i Francję. Pokój westfalski, który położył jej kres, zapewnił 300 książętom prawo do uczestniczenia w elekcji cesarza. Habsburgowie zatrzymali prawo do ingerencji w konflikty pomiędzy państewkami, ale administracja cesarska została w sposób skuteczny zniszczona. Próba zjednoczenia Niemiec nie powiodła się. Pozostałością dawnej walki między katolikami i protestantami jest obecnie dość wyraźny podział między protestancką północą i bardziej katolickim południem Niemiec. Wzrost znaczenia Prus Podstawowe znaczenie dla rozwoju współczesnych Niemiec miał wzrost roli Prus. Państwo pruskie, oficjalnie rozwiązane w 1947 roku wskutek powojennego podziału Niemiec, ucieleśniało wiele właściwości uważanych za rdzennie niemieckie: dyscyplinę, pracowitość i dominację ziemiańskiej klasy junkrów. Co ciekawe, Prusy zaistniały w niemieckiej historii dość późno. Kraj ten, położony na północnym wschodzie Niemiec, do XVI wieku był niezagospodarowanym ugorem zamieszkanym przez plemiona pruskie i litewskie, niewiele bardziej cywilizowanym niż amerykański Dziki Zachód w początkach XIX wieku. Władali nim Krzyżacy, zakon rycerski wyłoniony z zakonu templariuszy w celu nawrócenia mieszkańców wybrzeży Bałtyku na chrześcijanstwo. U szczytu potęgi zakon kontrolował ze swej stolicy w Marienburgu (Malborku) terytorium o powierzchni Wielkiej Brytanii. Krzyżacy zostali pokonani przez wojska polsko-litewskie w bitwie pod Grunwaldem w 1410 roku. W 1525 roku wielki mistrz zakonu Albrecht Hohenzollern pod wpływem Marcina Lutra przeszedł na protestantyzm, a zakon uległ sekularyzacji. Bracia zaczęli zawierać związki małżeńskie i nabywać ziemię. Wkrótce wykształciła się spośród nich nowa militarna arystokracja. W tym samym 1525 roku Albrecht przekształcił Prusy w dziedziczne księstwo, lenne wobec Polski. W 1618 roku Prusy zostały przejęte w spadku przez elektorów brandenburskich Hohenzollernów, którzy umocnili państwo i zaczęli rozszerzać jego wpływy. Wielki elektor Fryderyk Wilhelm uniezależnił Prusy od Polski i w ten sposób narodziła się w Europie nowa, dynamiczna siła, której klasa szlachecka (junkrzy) miała za sobą długą tradycję wojskową. W 1701 roku Prusy stały się królestwem i w XVIII wieku, za panowania Fryderyka II zwanego Wielkim, osiągnęły znaczącą pozycję międzynarodową. Stworzona przez tego monarchę armia była tak potężna i skuteczna, że stanowiła istotny czynnik równowagi sił w Europie. W bitwie pod Waterloo w 1815 roku właśnie pruskie oddziały feldmarszałka Gebharda von Blüchera przechyliły szalę zwycięstwa na stronę koalicji antynapoleońskiej. Powstanie imperium napoleońskiego stanowiło bodziec do przeprowadzenia społecznych i administracyjnych reform i odrodzenia państwa pruskiego. Po pokonaniu Napoleona zwycięska koalicja stworzyła nowy Związek Niemiecki, aby wypełnić próżnię po rozwiązanym Cesarstwie Rzymskim Narodu Niemieckiego. Dominującą rolę w tym organizmie jeszcze po 1848 roku odgrywała Austria. Ale już wkrótce najpotężniejszym państwem niemieckim zaczęły się jawić Prusy, zaciekły rywal Austrii. Celem wytyczonym przez ich kanclerza Ottona von Bismarcka, mianowanego przez króla Prus Wilhelma I w 1862 roku, było zjednoczenie narodu niemieckiego pod przewodnictwem Prus, podczas gdy Austria dążyła do utrzymania kontroli nad podzielonymi Niemcami. Decydującym czynnikiem okazała się jednak siła i organizacja pruskiej armii, a przełomowa bitwa rozegrała się w 1866 roku. Drugim poważnym rywalem Prus w Europie była Francja. W 1870 roku w następstwie przebiegłej polityki Bismarcka cesarz Napoleon III wypowiedział wojnę Prusom. Jeszcze w tym samym roku Francuzi ponieśli druzgocącą klęskę, a rok później w Sali Lustrzanej pałacu w Wersalu Bismarck ogłosił Wilhelma I cesarzem zjednoczonych Niemiec ze stolicą w Berlinie. W ten sposób powstało nowe cesarstwo niemieckie, w którym tradycje demokracji były znikome, za to tradycje wojskowej organizacji i prowadzenia kampanii wojennych - olbrzymie. Ogromny potencjał organizacyjny i energia Niemiec ujawniły się wkrótce w tempie industrializacji kraju. W 1900 roku rozwój produkcji przemysłowej dokonywał się z rozmachem zbliżonym do brytyjskiego, a potem amerykańskiego sprzed stu pięćdziesięciu lat. Bismarck, architekt zjednoczenia Niemiec, stał się pierwszym kanclerzem cesarstwa, został jednak potem zdymisjonowany przez cesarza Wilhelma II. To właśnie Wilhelm II przyspieszył wybuch I wojny światowej (1914-1918), która nie tylko objęła całą Europę, lecz pierwszy raz w dziejach świata ściągnęła na Stary Kontynent wojska amerykańskie. Republika Weimarska Zwycięskie państwa Ententy w odwecie za wywołanie przez Niemcy I wojny światowej nałożyły na nie ogromne reparacje i doprowadziły do okrojenia państwa do granic sprzed 1914 woku. W 1919 roku w Weimarze zebrało się niemieckie Zgromadzenie Narodowe, aby uchwalić nową, demokratyczną konstytucję. Młoda Republika Weimarska nie miała wielkiej szansy przetrwania - z jednej strony bowiem musiała stawić czoło agresywnym żądaniom partii komunistycznej (podgrzewanych sukcesem rewolucji rosyjskiej 1917 roku), z drugiej zaś ostrej presji rodzącego się narodowego socjalizmu, karmionego chęcią zemsty za wojenne reparacje i utratę terytorium. Stabilizacji nie sprzyjały też niepokoje społeczne wywołane przez wielki kryzys gospodarczy w początkach lat trzydziestych. Partia narodowych socjalistów (NSDAP) wygrała w 1932 roku wybory, zdobywając 37.3% głosów. W 1933 roku jej przywódca Adolf Hitler stanął na czele III Rzeszy jako kanclerz, a w 1934 roku jako głowa państwa. III Rzesza Stosując rządy dyktatorskie i terror polityczny, Hitler dążył do przywrócenia wielkości Niemiec: rozbudowywał armię, marynarkę i lotnictwo, próbował też zrekompensować straty terytorialne poniesione przez Niemcy w I wojnie światowej. Po aneksji Nadrenii nastąpił Anschluss Austrii, odebranie Sudetów Czechosłowacji, a potem zajęcie jej całej. Bezwzględnie walcząc z opozycją, Hitler wprowadził totalitarną dyktaturę. Indoktrynował społeczeństwo nazistowską ideologią i rozpoczął realizację marzenia o stworzeniu czystego aryjskiego narodu przez stosowanie przemocy wobez "niepożądanych" grup - nie tylko opozycjonistów, lecz również Cyganów, Rosjan, prostytutek, homoseksualistów, a przede wszystkim Żydów. W 1939 roku, upojony osiągniętymi sukcesami, Hitler popchnął Niemcy ku kolejnej wojnie, dokonując inwazji na Polskę. Podczas II wojny światowej naziści wykorzystywali niewolniczą pracę, rabowali, dokonywali masowej eksterminacji wielu grup narodowościowych w obozach koncentracyjnych w Europie Środkowej i Wschodniej. Podczas holocaustu w latach 1939-1945 w obozach tych życie straciło ok. 6 mln europejskich Żydów i miliony przedstawicieli innych nacji. Niemcy powojenne W 1945 roku, po sześciu latach wojny, Niemcy zostały pokonane militarnie, a także zniszczone gospodarczo i politycznie. Znalazły się wraz z Berlinem pod okupacją czterech głównych sił alianckich: Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Francji i Związku Radzieckiego. W 1948 roku różnice stanowisk Związku Radzieckiego i państw zachodnich doprowadziły do załamania systemu alianckiej kontroli nad Niemcami. Związek Radziecki zastosował lądową blokadę Berlina, odcinając wszystkie drogi prowadzące z zachodu do miasta. W odpowiedzi Amerykanie i Brytyjczycy zorganizowali tzw. most powietrzny. Od czerwca 1949 roku dostarczyli do oblężonego Berlina 2,25 mln ton artykułów spożywczych i innych towarów korytarzem powietrznym szerokości 37 km. Wreszcie Rosjanie zostali zmuszeni do zniesienia blokady. W 1949 roku kraj podzielono na demokratyczną Republikę Federalną Niemiec (RFN) ze stolicą w uniwersyteckim mieście Bonn i komunistyczną Niemiecką Republikę Demokratyczną (NRD), ze stolicą w Berlinie Wschodnim. Sam Berlin został podzielony na strefy kontrolowane przez siły okupacyjne. Berlin Zachodni połączono z RFN korytarzem powietrznym i drogowym. Był on głównym punktem zapalnym podczas zimnej wojny między Zachodem a Związkiem Radzieckim oraz miejscem akcji wielu szpiegowskich powieści takich autorów jak John le Carre i Len Deighton. W 1953 roku oddziały radzieckie stłumiły powstanie w Berlinie Wschodnim. W 1955 roku RFN została członkiem NATO, a NRD znalazła się w Układzie Warszawskim. W 1961 roku komunistyczne władze Berlina Wschodniego zbudowały mur berliński, aby powstrzymać emigrację mieszkańców do zachodniej części miasta. Do uciekinierów strzelano bez ostrzeżenia. Cud gospodarczy Potencjalnych emigrantów przyciągały głównie klimat swobody i o wiele wyższy standard życia w Niemczech Zachodnich. Podczas gdy w socjalistycznym państwie niemieckim panowała gospodarcza stagnacja, dalekowzroczny powojenny plan Marshalla, przyjęty przez Stany Zjednoczone, umożliwił Niemcom Zachodnim odtworzenie ich przemysłowej bazy. Jego sukces był tak wielki, że za urzędowania pierwszego powojennego kanclerza Konrada Adenauera produkcja przemysłowa Niemiec Zachodnich szybko przywyższyła produkcję innych krajów europejskich. W 1958 roku Niemcy Zachodnie były jednym z założycieli Zjednoczenie Niemiec Państwo wschodnioniemieckie - wzorowane na Związku Radzieckim i znajdujące się pod jego dominacją - bardzo skrupulatnie kontrolowało życie obywateli. Pod koniec lat 80. minionego stulecia mieszkańcy Niemiec Wschodnich, ośmieleni przemianami w Związku Radzieckim za rządów sekretarza generalnego Michaiła Gorbaczowa oraz osłabieniem komunistycznego reżimu, zaczęli szukać nowych dróg ucieczki na Zachód - przez Węgry i Austrię. Wreszcie 9. listopada 1989 roku doszło do upadku muru berlińskiego. Po bezkrwawym załamaniu wschodnioniemieckiego reżimu Niemcy Zachodnie i Wschodnie zjednoczyły się i w październiku 1990 roku powstała jedna Republika Federalna Niemiec. Stolicę przeniesiono z Bonn do Berlina. Niemcy dzisiaj Obecnie Niemcy borykają się z dwoma problemami - integracją dwóch niemieckich społeczności i wyrównaniem poziomu gospodarczego części wschodniej z częścią zachodnią. Berlin ponownie stał się stolicą zjednoczonego narodu, a pięć nowych landów coraz silniej wtapia się w ogólny system niemieckiego porządku. Jest to trudne, wręcz heroiczne zadanie, które powoduje niemałe problemy gospodarcze i społeczne. Obywatele Niemiec Wschodnich byli przez lata odcięci od zmian zachodzących w Europie Zachodniej, dlatego nierzadko dochodzi do napięć między Ossis (Niemcami ze Wschodu) a Wessis (Niemcami z Zachodu) - ci pierwsi bowiem często czują się społecznie upośledzeni. Pięć nowych niemieckich krajów związkowych to: Meklemburgia-Pomorze Przednie, Brandenburgia, Saksonia, Saksonia-Anhalt i Turyngia. Podział na wschód i zachód z pewnością zaniknie wraz z wyrównywaniem się poziomu gospodarczego i całkowitym upodobnieniem stylów życia obywateli, jednak kontrast między południem a północą zostanie. Uogólniając, można powiedzieć, że Niemcy są podzielone na północne Prusy i kraje południowe. Wprawdzie nie ma między nimi wyraźnej granicy, ale można przyjąć, że landy południowe zaczynają się mniej więcej w okolicy Frankfurtu nad Menem. Mieszkańców tych dwóch części kraju dzielą różnice nie tylko językowe, lecz głównie wyznaniowe oraz odmienne style życia. "Pruska" północ jest protestancka, według stereotypu ceni ciężką pracę, sformalizowany porządek i wyraźne struktury. Południe, w dużej części katolickie, preferuje porządek niepoddany sztywnym regułom. Mieszkańcy poszczególnych landów często silniej utożsamiają się z określonym regionem, niż uważają się po prostu za Niemców. |
