MUZYKA

Pierwsze zapisy muzyki niemieckiej to średniowieczne pieśni wędrownych minnesingerów (XII-XIV w.), którzy zaszczepili w Niemczech dworską poezję trubadurów francuskich. Pieśni te najczęściej sławiły miłość i były wyrazem uwielbienia damy serca, choć zdarzał się też tematyka religijna i polityczna. W XIV wieku stylistykę minnesingerow przejęli meistersingerzy, którzy od poprzedników różnili się tym, że prowadzili życie osiadłe i, jako osoby wywodzące się głównie ze stanu mieszczańskiego, wiązali się w stowarzyszenia przypominające cechy rzemieślnicze. Tak jak rzemieślnicy, uczyli się zawodu przechodząc przez kolejne stopnie wtajemniczenia, ostatnim był Meister - twórca nowej melodii. Ich instrumentalnym odpowiednikiem byli trębacze miejscy, których własne związki cechowe stały się zwiastunami orkiestr.

W kompozycji hymnów luterańskich wykorzystano stare formy pieśni ludowych, do których zastosowano nową technikę polifoniczną. W wieku XVI powstały formy kontaty oraz pasji - dzieła o tematyce religijnej. Formy te wykorzystywali w swojej twórczości Michael Praetorius i Johann Pachelbel (znany przede wszystkim ze swojego Kanonu). Najsłynniejszą postacię baroku jest Jan Sebastian Bach. Uznanie za życia zyskał jako organista - przez wiele lat był kantorem kościoła św. Tomasza w Lipsku. Jego talent kompozytorski doceniony został dopoiero w XIX wieku. Ważne miejsce w jego twórczości zajmuje muzyka religijna: pasje (wg św. Mateusza i św. Jana), oratoria (Wielkanocne, Bożonarodzeniowe), msze. Do najlepiej znanych utworów należą Koncerty brandenburskie, które zyskały sławę dzięki nowatorskiemu wykorzystaniu napięcia między brzmieniem orkiestry i instrumentów solowych. Jan Sebastian nie był jedynym z rodziny Bachów tworzącym w tym okresie. Talentem muzycznym obdarzonym było też kilku członków jego rodziny, z których najciekawszym kompozytorem był Karol Filip Emanual - syn Jana Sebastiana.

Pomnik Jana Sebastiana Bacha w Köthen

Drugim po wielkim kantorze lipskim kompozytorem barokowym jest Georg Friedrich Händel, który - mimo niemieckiego pochodzenia - większą część życia spędził w Anglii. Zasłynął przede wszystkim dzięki swym oratoriom (Mesjasz, Samson) i muzyce instrumentalnej (Muzyka na wodzie, Muzyka ogni sztucznych).

Wiek XIX był wiekiem muzyki niemieckiej. Dzieła Ludwika van Beethovena stworzyły pomost między klasycyzmem i romantyzmem. Jego wielka Dziewiąta symfonia oraz kunsztowne kwartety smyczkowe pochodzą z ostatniego okresu życia (lata 20. XIX w.). Pod wpływem niemieckiej literatury romantycznej, w szczególności liryki i pieśni, Robert Schumann skomponował muzykę do poezji Goethego, Byrona, Scotta oraz szczególnie przez niego ulubionego henryka Heinego. Ulotne dzieła Feliksa Mendelssohna-Bartholdy'ego najlepiej reprezentuje uwertura do Snu nocy letniej.

Drugie pokolenia kompozytorów romantycznych obejmuje Jana Brahmsa, protegowanego Schumanna, który wykazał sie talentem do opracowywania popularnych pieśni niemickich (Lieder). Ryszard Wagner był zarówno czynnym kompozytorem, jak i teoretykiem sztuki. Jego opery (Pierścień Nibelungów, Tannhäuser, Parsifal) należą do najlepiej znanych utworów tego gatunku. Ilustrują one także wagnerowską koncepcję syntetycznego dzieła sztuki, które polegać miała na połączeniu w integralny dramat muzyczny wielu dziedzin sztuki, która polegać miała na połączeniu w integralny dramat muzyczny wielu dziedzin sztuki. Swoją koncepcję oparł na nietzscheańskiej filozofii wywodzącej dramat z ducha muzyki. Fabuły opierały się w dużej mierze na germańskich mitach, co zostało skrupulatnie wykorzystane później przez zwolenników germańsko-aryjskiej supremacji. Gdy romantyzm chylił się ku upadkowi, głównym ośrodkiem muzycznym pod koniec XIX w. i na początku XX w. stał się Wiedeń.

Niepewna pod względem ekonomicznym republika weimarska oraz antyromantyczna atmosfera coraz częściej skłaniały do podejmowania skromniejszych i mniej kosztownych form muzycznych. Nowy kierunek muzyki użytkowej (Gebrauchsmusik) zrodził muzyję dla wykonawców-amatorów oraz muzykę filmową. Uczniowie Schönberga, Anton Webern i Alban Berg byli mistrzami atonalności. Opera Berga Woyzeck poprzez narastanie form opisywała nędzę i tragedię. Paul Hindemith przewodził grupie neoklasuków pozostających pod wpływem Neue Sachlichkeit oraz mistrzostwa formalnego wprowadzonego w centrum uwagi przez Werkbund i Bauhaus. Powrócili oni do starszych wariacyjnych form (takich jak sonata), najlepiej odpowiadających estetyce tego okresu. Carl Orff przeszedł do historii głównie dzięki swojej neoklasycznej Carmina Burana, przypomniany zbiór trzynastowiecznych liryków z podniosłą w nastroju muzyką. Dzieło to zostało później przełożone na język baletu, który zresztą cieszył się wielkim zainteresowaniem. W czasie drugiej wojny światowej popularnością cieszyły się satyryczne operetki i piosenki politycznej awangardy. Współpraca Kurta Weilla z Bertoldem Brechtem zrodziła tak wspaniałe dzieło tego gatunku jak Opera za trzy grosze.